Αρχές για τις υποδομές του χρηματοπιστωτικού τομέα (Κείμενο αρχών, CPSS - IOSCO)

Στις 16 Απριλίου 2012 η Επιτροπή Συστημάτων Πληρωμών και Διακανονισμού (CPSS) και η Διεθνής Οργάνωση Επιτροπών Κεφαλαιαγοράς (IOSCO) δημοσίευσαν κείμενο αρχών, οι οποίες θα πρέπει να διέπουν τους φορείς των υποδομών του χρηματοπιστωτικού τομέα. Οι εκδοθείσες βασικές αρχές αντικαθιστούν το υφιστάμενο σύνολο κανόνων τόσο της CPSS όσο και της IOSCO, εναρμονίζοντας και ενισχύοντας τα διεθνή πρότυπα επίβλεψης των υποδομών του χρηματοπιστωτικού τομέα, μετά και την αξιολόγηση των επιπτώσεων της πρόσφατης διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης στις εν λόγω υποδομές. Οι βασικές αρχές θα εφαρμόζονται:

• στα συστημικώς σημαντικά συστήματα πληρωμών,
  
  
• στα κεντρικά αποθετήρια αξιών,
  
  
• στα συστήματα διακανονισμού κινητών αξιών,
  
  
• στους κεντρικούς αντισυμβαλλόμενους, και
  
  
• στα αρχεία καταγραφής συναλλαγών.

Αναλυτικά, οι νέες αρχές για τους φορείς των υποδομών του χρηματοπιστωτικού τομέα έχουν ως εξής:

(α) Γενικές αρχές

Αρχή 1: Νομική βάση

Οι φορείς των υποδομών του χρηματοπιστωτικού τομέα (εφεξής ΦΥΧΤ) θα πρέπει να διαθέτουν μια ισχυρή, σαφή και διαφανή νομική βάση που να τους εξοπλίζει με τις απαραίτητες αρμοδιότητες για κάθε ουσιαστική πτυχή των δραστηριοτήτων τους.

Αρχή 2:  Διακυβέρνηση

Ένας ΦΥΧΤ οφείλει να διαθέτει σαφείς και διαφανείς δομές διακυβέρνησης, να προωθεί την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα του ΦΥΧΤ και να υποστηρίζει τη σταθερότητα του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού συστήματος και τα συμφέροντα των κοινωνικών εταίρων.

Αρχή 3: Καθιέρωση πλαισίου για τη συνολική διαχείριση των κινδύνων

Ένας ΦΥΧΤ θα πρέπει να διαθέτει ένα αποτελεσματικό πλαίσιο διαχείρισης κινδύνων για τη συνολική διαχείριση του νομικού, πιστωτικού, λειτουργικού και άλλων κινδύνων.

(β) Διαχείριση πιστωτικού κινδύνου και κινδύνου ρευστότητας

Αρχή 4: Πιστωτικός κίνδυνος

Ένας ΦΥΧΤ οφείλει να υπολογίζει, παρακολουθεί και διαχειρίζεται την έκθεσή του σε κάθε συμμετέχοντα, καθώς και την έκθεση που προκύπτει από τις διαδικασίες πληρωμών, εκκαθάρισης και διακανονισμού.

Αρχή 5: Ασφάλειες (collateral)

Οι ΦΥΧΤ όταν προβαίνουν σε συναλλαγές κάνοντας χρήση ασφαλειών οφείλουν να αποδέχονται ασφάλειες χαμηλού κινδύνου.

Αρχή 6: Περιθώριο (margin)

Ένας κεντρικός αντισυμβαλλόμενος θα πρέπει να διαθέτει ένα αποτελεσματικό σύστημα καθορισμού περιθωρίων κινδύνου το οποίο να υπόκειται σε τακτική αναθεώρηση.

Αρχή 7: Κίνδυνος ρευστότητας

Ένας ΦΥΧΤ οφείλει να υπολογίζει, παρακολουθεί και διαχειρίζεται τον κίνδυνο ρευστότητας.

(γ) Διακανονισμός

Αρχή 8: Αμετάκλητο διακανονισμού

Ένας ΦΥΧΤ θα πρέπει να παρέχει τη δυνατότητα του άμεσου και αμετάκλητου διακανονισμού των συναλλαγών στο τέλος της ημέρας συναλλαγής, και εφόσον κρίνεται απαραίτητο ή προτιμητέο, σε ενδοημερήσια βάση ή σε πραγματικό χρόνο.

Αρχή 9: Χρηματικός διακανονισμός

Ένας ΦΥΧΤ θα πρέπει να πραγματοποιεί το χρηματικό διακανονισμό με χρήμα κεντρικής τράπεζας, όπου είναι πρακτικό και εφικτό. Σε αντίθετη περίπτωση, οι ΦΥΧΤ θα πρέπει να ελαχιστοποιούν τον πιστωτικό κίνδυνο και τον κίνδυνο ρευστότητας που μπορεί να προκύψει από τη δυνατότητα διακανονισμού με μετρητά μέσω εμπορικών τραπεζών.

Αρχή 10: Φυσική παράδοση

Ένας ΦΥΧΤ θα πρέπει ρητά να δηλώνει τις υποχρεώσεις του αναφορικά με την φυσική παράδοση χρηματοπιστωτικών μέσων ή εμπορευμάτων και οφείλει να αναγνωρίζει, να παρακολουθεί και να διαχειρίζεται τους κινδύνους που διέπουν τη φυσική παράδοση.

(δ) Κεντρικά αποθετήρια αξιών και συστήματα διακανονισμού αξιών

Αρχή 11: Κεντρικά αποθετήρια τίτλων (ΚΑΤ)

Ένα ΚΑΤ θα πρέπει να διέπεται από κατάλληλους κανόνες και διαδικασίες που να διασφαλίζουν την ακεραιότητα των εκδόσεων κινητών αξιών, καθώς και να ελαχιστοποιούνται και να αποτελούν αντικείμενο διαχείρισης οι κίνδυνοι που σχετίζονται με τη φύλαξη και τη μεταβίβαση των τίτλων.

Αρχή 12: Συστήματα διακανονισμού αξιών

Αν ένας ΦΥΧΤ προβαίνει σε διακανονισμό συναλλαγών που περιλαμβάνει τον διακανονισμό δύο συνδεόμενων υποχρεώσεων (linked obligations) (για παράδειγμα, κινητές αξίες ή συναλλαγές σε συνάλλαγμα) οφείλει να  διασφαλίζει την εξάλειψη του κεφαλαιακού κινδύνου (principal risk) καθιστώντας προϋπόθεση για τον αμετάκλητο διακανονισμό της μιας υποχρέωσης τον αμετάκλητο διακανονισμό της άλλης.

(ε) Διαχείριση της αθέτησης υποχρεώσεων

Αρχή 13: Αντιμετώπιση της αθέτησης υποχρεώσεων

Ένας ΦΥΧΤ οφείλει να έχει αποτελεσματικούς και σαφείς κανόνες και διαδικασίες για την αντιμετώπιση της αθέτησης των υποχρεώσεων ενός συμμετέχοντα.

Αρχή 14: Διαχωρισμός και δυνατότητα μεταφοράς

Ένας κεντρικός αντισυμβαλλόμενος θα πρέπει να διαθέτει κανόνες και διαδικασίες που επιτρέπουν το διαχωρισμό και τη δυνατότητα μεταφοράς των θέσεων των πελατών ενός συμμετέχοντα και των ασφαλειών που παρέχονται στον κεντρικό αντισυμβαλλόμενο για την κάλυψη των θέσεων αυτών.

(στ) Διαχείριση επιχειρηματικού και λειτουργικού κινδύνου

Αρχή 15: Γενικός επιχειρηματικός κίνδυνος

Ένας ΦΥΧΤ οφείλει να αναγνωρίζει, παρακολουθεί και διαχειρίζεται τον γενικό επιχειρηματικό κίνδυνο και να διακρατά επαρκή περιουσιακά στοιχεία, εύκολα ρευστοποιήσιμα, προκειμένου να είναι σε θέση να καλύψει ενδεχόμενες ζημίες και να συνεχίζει την απρόσκοπτη λειτουργία του σε περίπτωση επέλευσης των ζημιών.

Αρχή 16: Κίνδυνος θεματοφυλακής και κίνδυνος επενδύσεων

Ένας ΦΥΧΤ οφείλει να θωρακίζει τόσο τα δικά του όσο και των συμμετεχόντων σε αυτόν περιουσιακά στοιχεία, καθώς επίσης και να ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο απώλειας ή καθυστέρησης της πρόσβασης σε αυτά.

Αρχή 17: Λειτουργικός κίνδυνος

Ένας ΦΥΧΤ θα πρέπει να αναγνωρίζει τις πηγές πρόκλησης λειτουργικού κινδύνου και οφείλει να αμβλύνει τις επιπτώσεις τους μέσω της χρήσης κατάλληλων συστημάτων, πολιτικών, διαδικασιών και ελέγχων.

(ζ) Πρόσβαση

Αρχή 18: Πρόσβαση και απαιτήσεις συμμετοχής

Ένας ΦΥΧΤ θα πρέπει να διαθέτει αντικειμενικά, διαφανή και σταθμισμένα ως προς τον κίνδυνο (risk-based) κριτήρια συμμετοχής, ώστε να διασφαλίζεται ισότιμη και ανοικτή πρόσβαση σε αυτόν.

Αρχή 19: Διευθετήσεις για έμμεσους συμμετέχοντες (Tiered participation arrangements)

Ένας ΦΥΧΤ οφείλει να αναγνωρίζει, παρακολουθεί και διαχειρίζεται τους ουσιαστικούς κινδύνους που προκύπτουν από τις διευθετήσεις για τους έμμεσους συμμετέχοντες.

Αρχή 20: Καθιέρωση δεσμών μεταξύ ΦΥΧΤ

Ένας ΦΥΧΤ που καθιερώνει έναν σύνδεσμο, άμεσο ή έμμεσο, με έναν ή περισσότερους ΦΥΧΤ θα πρέπει να αναγνωρίζει, παρακολουθεί και διαχειρίζεται τους σχετικούς κινδύνους που προκύπτουν από τον εν λόγω σύνδεσμο.

(η) Αποτελεσματικότητα

Αρχή 21: Αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα

Ένας ΦΥΧΤ οφείλει να είναι αποτελεσματικός και αποδοτικός κατά την εκπλήρωση των υποχρεώσεών του έναντι των συμμετεχόντων σε αυτόν και των αγορών στις οποίες δραστηριοποιείται.

Αρχή 22: Διαδικασίες και πρότυπα επικοινωνίας

Ένας ΦΥΧΤ θα πρέπει να χρησιμοποιεί διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα και διαδικασίες προκειμένου να διευκολύνει την πραγματοποίηση των πληρωμών, της εκκαθάρισης, του διακανονισμού και της καταγραφής των συναλλαγών.

(θ) Διαφάνεια

Αρχή 23: Γνωστοποίηση κανόνων, βασικών διαδικασιών και δεδομένων της αγοράς

Ένας ΦΥΧΤ οφείλει να διαθέτει σαφείς κανόνες και διαδικασίες και θα πρέπει να παρέχει επαρκείς πληροφορίες προκειμένου να καθιστά τους συμμετέχοντες ενήμερους για τους κινδύνους, τις χρεώσεις και άλλα σημαντικές επιβαρύνσεις που εγείρει η συμμετοχή τους στον ΦΥΧΤ.

Αρχή 24: Γνωστοποίηση των δεδομένων της αγοράς από τα αρχεία καταγραφής συναλλαγών

Ένα αρχείο καταγραφής συναλλαγών οφείλει να παρέχει έγκυρη και έγκαιρη πληροφόρηση προς τις αρμόδιες αρχές και το κοινό ανάλογα με τις ανάγκες τους.

(ι) Υποχρεώσεις των κεντρικών τραπεζών, των εποπτικών αρχών και των λοιπών αρμόδιων αρχών

Οι αρχές συνοδεύονται και από πέντε (5) κατηγορίες υποχρεώσεων των κεντρικών τραπεζών, των εποπτικών αρχών και άλλων αρμόδιων αρχών για τις υποδομές του χρηματοπιστωτικού τομέα. Ειδικότερα, ορίζονται τα εξής:

• Ρύθμιση, εποπτεία και επίβλεψη των υποδομών του χρηματοπιστωτικού τομέα: Οι ΦΥΧΤ θα πρέπει να υπόκεινται σε κατάλληλη και αποτελεσματική ρύθμιση, εποπτεία και επίβλεψη από μια κεντρική τράπεζα, εποπτική αρχή ή άλλη αρμόδια αρχή.
  
  
• Ρυθμιστικές και εποπτικές εξουσίες: Οι κεντρικές τράπεζες, οι εποπτικές αρχές και οι λοιπές αρμόδιες αρχές θα πρέπει να διαθέτουν εξουσίες και επαρκείς πόρους προκειμένου να εκτελούν αποτελεσματικά τα ρυθμιστικά και εποπτικά τους καθήκοντα.
  
  
• Γνωστοποίηση των διαδικασιών για τους φορείς των υποδομών του χρηματοπιστωτικού τομέα: Οι κεντρικές τράπεζες, οι εποπτικές αρχές και οι λοιπές αρμόδιες αρχές θα πρέπει να γνωστοποιούν με σαφήνεια τις ρυθμιστικές και εποπτικές διαδικασίες που εφαρμόζουν στους ΦΥΧΤ.
  
  
• Εφαρμογή των αρχών για τους φορείς των υποδομών του χρηματοπιστωτικού τομέα: Οι κεντρικές τράπεζες, οι εποπτικές αρχές και οι λοιπές αρμόδιες αρχές οφείλουν να υιοθετήσουν τις «Αρχές των CPSS-IOSCO για τους φορείς των υποδομών του χρηματοπιστωτικού τομέα» και να τις εφαρμόζουν με συνέπεια.
  
  
• Συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων αρχών: Οι κεντρικές τράπεζες, οι εποπτικές αρχές και οι λοιπές αρμόδιες αρχές θα πρέπει να συνεργάζονται μεταξύ τους, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, για την προώθηση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας των υποδομών του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Παράλληλα με το κείμενο των αρχών δημοσιεύτηκαν και δύο (2) κείμενα προς διαβούλευση τα οποία αφορούν:

• την καθιέρωση ενός πλαισίου αξιολόγησης για τη συμμόρφωση των φορέων υποδομών με τις ανωτέρω 24 αρχές και των αρμόδιων αρχών με τις υποχρεώσεις τους («Assessment methodology for the principles for FMIs and the responsibilities of authorities»), και
  
  
• την καθιέρωση ενός πλαισίου συνεπούς και πλήρους γνωστοποίησης των φορέων υποδομών προς όλους τους συμμετέχοντες φορείς, σύμφωνα με την αρχή 23 ανωτέρω («Disclosure framework for financial market infrastructures»).

CPSS - IOSCO (2012): Principles for financial market infrastructures, April, διαθέσιμο στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνση:

http://www.iosco.org/library/pubdocs/pdf/IOSCOPD377.pdf